TRUNG DUNG TÂN KHẢO: TỰA CỦA CHU HI

中 庸 ☸ 朱 熹 章 句

子 程 子 曰: 不 偏 之 謂 中; 不 易 之 謂 庸; 中 者 天 下 之 正 道, 庸 者 天 下 之 定 理. 此 篇 乃 孔 門 傳 授 心 法 ,子 思 恐 其 久 而 差 也, 故 筆 之 於 書, 以 授 孟 子: 其 書 始 言 一 理, 中 散 為 萬 事, 末 復 合 為 一 理, 放 之 則 彌 六 合, 卷 之 則 退 藏 於 密,其 味 無 窮, 皆 實 學 也. 善 讀 者, 玩 索 而 有 得 焉, 則 終 身 用 之, 有 不 能 盡 者 矣.

PHIÊN ÂM

TRUNG DUNG - CHU HI CHƯƠNG CÚ

Tử Trình Tử viết: bất thiên chi vị trung; bất dịch chi vị dung; Trung giả thiên hạ chi chính đạo, dung giả thiên hạ chi định lý. Thử thiên nãi Khổng môn truyền thụ tâm pháp, Tử Tư khủng kỳ cửu nhi sai dã, cố bút chi ư thư, dĩ thụ Mạnh Tử: kỳ thư thủy ngôn nhất lý, trung tán vi vạn sự, mạt phục hợp vi nhất lý, phóng chi tắc di lục hợp, quyển chi tắc thoái tàng ư mật, kỳ vị vô cùng, giai thực học dã. Thiện độc giả, ngoạn sách nhi hữu đắc yên, tắc chung thân dụng chi, hữu bất năng tận giả hĩ.

CHÚ THÍCH

- Trung 中 = giữa, tâm điểm (xem bài Trung đồ phần phụ lục). - Dung 庸 = không thay đổi, vĩnh viễn trường cửu. - Chu Hi chương cú 朱 熹 章 句 = Chu Hi phân ra từng chương từng câu. - Di 彌 = đầy rẫy. - Lục hợp 六 合 = sáu phía, chỉ cả vũ trụ (trời, đất, đông, tây, nam, bắc). - Sách 索 = tìm tòi. - Tử 索 = tôn hiệu. - Trình Tử 程 子 (Trình Di, Trình Y Xuyên, 1033- 1107)

TRUNG DUNG - TỰA CỦA CHU HI

Trình Tử nói:

Trung ấy là không nghiêng không ngửa,

Dung ấy là muôn thủa y nguyên.[1]

Trung là đạo chính mọi miền,

Dung kia là lý hiển nhiên mọi đời.

Tâm pháp này truyền nơi cửa Khổng,

Ông Tử Tư sợ chóng sai ngoa.

Bút thần tay thảo thiên hoa,

Muôn vàn truyền lại Mạnh Kha sách này.

Sách mới thoạt trình bày một lẽ,

Sau dần dần mới tỏa thành muôn

Cuối cùng thu lại một nguồn.

Tung ra, tản mạn khắp muôn phương trời,

Thu cuốn lại, dấu nơi ẩn áo,

Hay sao hay kỳ ảo khôn cùng.

Đó là thực học chính tông,

Ai say tìm hiểu sẽ thông ý mầu.

Thông ý mầu rồi sau ứng dụng,

Dùng cả đời cũng chẳng hề vơi.[2]

BÌNH LUẬN

Chu Hi mượn lời Trình Tử để đề tựa Trung Dung. Ông xưng Trình Tử là Thầy, tuy Trình Tử đã mất trước ông 100 năm, vì ông thụ giáo với Lý Đồng 李 侗 từ 1158 đến 1163, mà Lý Đồng là học trò La Tòng Ngạn 羅 從 彥 . La Tòng Ngạn học Dương Thì 楊 時. Dương Thì là môn đệ Nhị Trình.[3]

Ông chủ trương như Trình Tử rằng Trung Dung là chính đạo bao quát những định luật bất biến trong thiên hạ.

Trình Tử cho rằng sách đã viết theo luật Dịch từ nhất tán vạn, từ vạn quy nhất.

Nói cách khác, sách khởi đầu bằng thiên mệnh, bằng bản tính con người, bằng những định luật đã ghi tạc trong thâm tâm con người, để suy ra tam đức, ngũ luân, định luật hiệt củ (loi de réciprocité), cửu kinh, bao quát tất cả mọi đường lối tu tề trị bình.

Tiếp theo, lại từ cái ngọn chính trị, suy ngược trở về cái gốc tu thân, và vạch ra những nguyên tắc học hỏi, tu trì, để có thể trở nên chí thành, chí thiện, phối hợp với Thượng Đế. Như vậy, sách thực cao siêu vậy.

Hi vọng các bạn có thể ủng hộ trong khả năng, để giúp đỡ đội ngũ biên tập và chi phí duy trì máy chủ đang ngày một tăng. Mọi đóng góp xin gửi về:
Người nhận: Hoàng Nhật Minh
Số tài khoản: 103873878411
Ngân hàng: VietinBank

TỦ SÁCH TINH HOA:

Ngọc Sáng Trong Hoa Sen (Nguyên Phong)

Sách nói: 07:11:08

Minh Triết Trong Đời Sống (Nguyên Phong)

Sách nói: 05:13:59

Hoa Trôi Trên Sóng Nước (Nguyên Phong)

Đường Mây Qua Xứ Tuyết (Nguyên Phong)

Bên Rặng Tuyết Sơn (Nguyên Phong)

Sách nói: 14:47:59

Thức Tỉnh Mục Đích Sống (Eckhart Tolle)

Sách nói: 03:30:18

Sức Mạnh Của Tĩnh Lặng (Eckhart Tolle)

Sách nói: 08:46:48

Sức Mạnh Của Hiện Tại (Eckhart Tolle)

Sách nói: 07:19:01

Đối Thoại Với Thượng Đế - Tập 1 (Neale Donald Walsch)