SUY NGẪM VỀ THIỆN VÀ ÁC: CHƯƠNG 7. VÒNG TRÒN MA QUỶ

Một người đi lạc trong sa mạc có thể lê bước trong nhiều giờ qua những bãi cát, cho đến khi ông ta nhìn thấy trước mặt mình những dấu chân lờ mờ dẫn đến đường chân trời. Nhưng niềm vui tìm ra đường đi của ông đã trở thành nỗi tuyệt vọng vì ông nhận ra đó chính là dấu chân của mình. Vì bàn chân này chỉ dài hơn bàn chân kia khoảng vài milimét, hay vì thói quen hoặc vì thương tật đã khiến ông ta có bước đi không bình thường, ông ta thường xuyên nghiêng người qua phải hoặc trái. Không có con đường hay dấu vết nào chỉ dẫn, ông sẽ đi theo một vòng tròn rộng lớn trong khi tự thuyết phục mình đang đi theo một đường thẳng.

Vòng luân hồi “Samsara” là một từ tiếng Phạn dùng để miêu tả xu hướng lặp lại chính mình của cuộc sống. Ở Tây Tạng, nó được dịch là “khor ba”, nghĩa là “đi theo vòng tròn”. Việc đi theo vòng tròn này là một vòng xoay bất tận của hành động lẩn trốn và sự ấn định. Ở Đức, “vòng luẩn quẩn” được gọi là Teufelskreis, một “vòng tròn ma quái”. Giống như bất cứ người nào đi lạc trong sa mạc, tôi cảm thấy bị thúc đẩy phải tiến lên phía trước, không nhận ra vòng tròn ma quái sẽ chỉ đem tôi quay trở về nơi đã bắt đầu. Qua nhiều năm, tôi liên tục quay trơ về với cùng những nỗi ám ảnh xưa cũ. Tôi nhấp nháy mắt, gõ nhẹ vào những tập sách nghiên cứu của mình chỉ để cảm thấy không có điều gì thực sự đã xảy ra. Tôi vẫn còn là một đứa trẻ lo lắng và bối rối khi bắt đầu cuộc hành trình.

Có lần một môn đồ thấy Mullah Nasruddin, nhà hiền triết theo đạo Sufi đang ăn rất nhiều tiêu cay. Vị giáo sĩ mồ hôi nhễ nhại, mặt ông ta nhăn lại vì đau khổ. Khi được hỏi tại sao lại làm như vậy, ông ta trả lời: “Nếu tiếp tục ăn lâu hơn thì tôi chắc mình sẽ tìm thấy một quả ngọt”. Cho dù kinh nghiệm đó có dạy chúng ta điều gì thì chúng ta vẫn tạo ra cùng một sai lầm không biết bao nhiêu lần. “Cuộc sống giống như một đứa trẻ đang bú sữa”, Mara thúc giục. Như một câu châm ngôn đã nói, cố nhét chiếc núm vú kinh nghiệm vào cho đủ dài, nó sẽ đẩy ra nhiều thứ hơn là chỉ có sữa.

Vòng tròn ma quái là chất gây nghiện. Nó nâng bạn lên những độ cao chóng mặt của trạng thái thỏa mãn để rồi khiến bạn đổ nhào xuống hố sâu thất vọng. Tuy nhiên, tôi cũng không do dự khi phải khởi đầu lại một vòng tròn. Tôi thấy thật khó cưỡng lại sự thôi thúc đi qua những cảm xúc quen thuộc và đầy đủ của một thói quen, ngay cả khi tôi biết kết quả cuối cùng chỉ là sự khao khát, nôn nóng lặp lại kinh nghiệm một lần nữa. Cho dù nỗi ám ảnh là thực phẩm, sức mạnh, giới tính, tôn giáo hay chất gây nghiện thì kiểu mẫu vẫn như nhau.

Việc xoay quanh vòng luân hồi hiểm ác tạo ra một loại thuốc gây mê chống lại điều bất ngờ ngẫu nhiên. Bằng việc tiếp tục tạo nên những kiểu mẫu suy nghĩ và ứng xử, tôi đã không để cho cuộc sống tạm bợ và không thể đoán trước lại gần mình. Việc coi bản thân mình là một bộ phận độc lập của thói quen và tập quán đã tạo một lớp vỏ bọc che chắn chống lại việc quấy rầy quá đáng của tính ngẫu nhiên. Vòng tròn ma quái đã làm chúng ta mờ mắt trước những rạn nứt của thế giới, mà qua đó chúng ta có thể bước ra khỏi quỹ đạo của nó để đi vào một con đường.

Bản thân thế giới tự nhiên có xu hướng hướng tới những kiểu mẫu bền vững và có thể đoán trước được: vòng tuần hoàn của các hành tinh chung quanh mặt trời, sự tái diễn của các mùa, những tuần trăng, thủy triều và dòng chảy của đại dương, sự nảy lộc đâm chồi của hoa trái, cơ cấu tổ chức của một đàn ong, sự di trú của các loài chim, nhịp đập của trống, sự phân chia của các tế bào, sự sao chép của một chuỗi liên tục các DNA. Vòng luân hồi Samsara không chỉ là quá trình về mặt tâm lý. Các cơ chế của nó đang hoạt động trong ngành hóa học và sinh học cũng nhiều như nỗi ám ảnh thường xuyên trong tinh thần chúng ta.

“Samsara” là dạng viết nhanh của những chiến lược có và không có ý thức được áp dụng để đối phó với những biến động của tính ngẫu nhiên. Là một chiến lược được thừa kế, bộ óc tạo ra dấu vết của việc trở thành một bản chất cố định trong một thế giới bền vững tương đối, có thể được vận động để đạt được hạnh phúc. Bằng nhiều khái niệm và ngôn ngữ, bản chất có bề ngoài tưởng như ổn định này có thể biết được về quá khứ và hoạch định cho tương lai mà nó sẽ nhận được phần thưởng về những gì hiện nay nó đang làm. Bằng việc phỏng đoán xem những người khác cư xử như thế nào, nó chọn ra những người diễn tập để đánh lừa hay khai thác họ. Ý thức bẩm sinh của việc trở thành một bản chất, cũng như những khát vọng liên quan đến việc giành được những gì mà nó hằng mơ ước và né tránh những gì mà nó sợ hãi, được tổ hợp thành một tổ chức.

“Tất cả mọi thứ”, Spinoza viết, “đều gắng sức kiên trì với bản chất riêng của mình”. Cơ thể con người buộc phải bám víu vào lời giải thích về tính cần thiết của riêng mình một cách ngoan cường giống như rễ cây phải bám chặt vào vùng đất mà chúng đã ăn sâu bám rễ. Gotama hiểu được sự tự do của loài người đang bị kìm hãm bởi những thế lực đen tối. Bằng cách xuất hiện trước Đức Phật với hình dạng người nông dân, Mara đã thừa nhận hình dạng của một người mà cuộc đời họ bị khóa chặt vào những kiểu mẫu của sự thay đổi lặp đi lặp lại theo mùa. Trong lớp vỏ ngụy trang này, ma quỷ không chỉ đơn thuần là một sự bóp méo ý thức một cách hiểm ác, mà còn là khả năng của thế giới tự nhiên nhằm giam hãm, quấy rầy và làm xáo trộn chúng ta.

Những đoàn quân dưới sự kiểm soát của Mara có khuynh hướng hướng tới sự phân chia vụng về, đầy lưỡng lự giữa thể xác và tinh thần: khao khát nhục dục, bất mãn, đói và khát, tham lam, thờ ơ, sợ hãi và quyết liệt… không thể phân loại một cách rạch ròi như những trạng thái tâm hồn và thể chất. Thú tính tạo nên những ý nghĩ kỳ quặc; cái đói đang co bóp trong dạ dày tạo nên sự thèm khát miếng ăn; nỗi lo sợ dồn lên siết chặt lấy cổ họng thành niềm khao khát tuyệt vọng đừng làm tổn thương. Đức Phật đã từ chối không bị lôi kéo vào những vấn đề tương tự, cho dù về mặt tinh thần hay thể chất, hoặc điều gì khác nữa. Ngài coi sự suy xét như vậy là không có lợi cho hành vi nhận thức. Bằng việc tập trung sự chú ý tới toàn bộ cảm nhận, người ta đã khám phá ra một thể liên tục không bị phá vỡ giữa những gì họ nghĩ là “thể xác” và những gì là “linh hồn”. Bạn không thể định rõ được cơn đau xóc của dạ dày kết thúc ở đâu và khi nào thì sự thèm ăn bắt đầu.

Khi nghi ngờ mình đang đi quanh những vòng tròn, tôi nhận ra tôi đã lạc đường. Có lẽ tôi sẽ bắt đầu khởi hành trên con đường với hy vọng bứt phá khỏi chu trình những thói quen được coi là tốt nhất đối với nó để bước thật nhanh vào một chu trình những thói quen quen thuộc và thoải mái khác. Bắt đầu dấn thân vào một con đường tức là tự do thoát khỏi quỹ đạo của vòng luân hồi. Con đường dẫn tới một vùng đất xa lạ, trong khi một vòng tròn luôn lặp lại nhiều lần trên cùng một vùng đất. Những đại lộ hấp dẫn mà vòng tròn ma quái đưa ra đều không phải là những hướng đi tuyệt vời cho chúng ta.

Hi vọng các bạn có thể ủng hộ trong khả năng, để giúp đỡ đội ngũ biên tập và chi phí duy trì máy chủ đang ngày một tăng. Mọi đóng góp xin gửi về:
Người nhận: Hoàng Nhật Minh
Số tài khoản: 103873878411
Ngân hàng: VietinBank

TỦ SÁCH TINH HOA:

Đường Mây Trong Cõi Mộng (Thích Hằng Đạt)

Sách nói: 07:27:59

Đạo - Con Đường Không Lối (Osho)

Sách nói: 03:05:51

Nghệ Thuật Sống (Epictetus)

Sách nói: 02:03:24

Cái Dũng Của Thánh Nhân (Nguyễn Duy Cần)

Sách nói: 05:48:23

Chinh Phục Mục Tiêu (Brian Tracy)

Sách nói: 05:34:33

Tư Duy Tích Cực - Bạn Chính Là Những Gì Bạn Nghĩ! (Trish Summerfield)

Sách nói: 04:04:52

7 Chiến Lược Thịnh Vượng Và Hạnh Phúc (Jim Rohn)

Sách nói: 03:44:22

Mẹ Teresa - Trên Cả Tình Yêu (Thomas Moore)

Sách nói: 09:11:10

Đàn Ông Đến Từ Sao Hoả - Đàn Bà Đến Từ Sao Kim (John Gray)